اردوی تربیتی چه ویژگی هایی دارد؟

اردو یکی از مهم‌ترین‌های ظرفیت‌ها و بسترهای تربیت برای نوجوانان است، اما صرفاً به معنای برگزاری برنامه‌ای برای خوشگذرانی نیست؛ بلکه منظور از اردویی که می‌تواند اثر مستقیم و غیرمستقیم بر روی جامعه هدف بگذارد، اردویی با برنامه و داستان‌محور است که هدفی دقیق را دنبال کرده و برای همه لحظات، منطبق بر هدف موردنظر برنامه‌ریزی‌شده باشد.

اردو چیست؟

اردو مسافرتی است دسته‌جمعی با هدفی معین و مشخص همچون: کسب دانایی، توانایی، سازگاری اجتماعی و تفریح در اصطلاح اردو فعالیتی سازمان‌یافته، نظام‌مند و هدفمند است که به‌صورت گروهی و با برنامه‌های معین، تحت نظارت و هدایت مربّی در محیطی خارج از محدوده فعالیت‌های روزمرّه برگزار می‌گردد. در اسلام سفر رفتن برای کسب معرفت و دانش‌اندوزی و پندگیری از شگفتی‌های طبیعت و آثار باقی‌مانده از امت‌های گذشته و بهره‌گیری از پیشرفت‌های عملی دیگران و بر آوردن نیازهای جامعه اسلامی و تقویت دانش مسلمین نه‌تنها مطلوب است، بلکه در برخی موارد، لازم و ضروری است .

اردو چه کارکرد هایی دارد؟

نتایج بررسی‌ها در خصوص آموزش‌های غیررسمی در کشورهای فنلاند و ژاپن، نشانگر آن است که اردوهای دانش‌آموزی، تأثیر بسزایی در پیشبرد اهداف آموزشی و تربیتی دارد؛ به‌طوری‌که منجر به یادگیری و تقویت روحیه همکاری و کارگروهی، انعطاف فکری و نو پدیدسازی، بالارفتن پشتکار و صبر و حوصله، انضباط درونی، احترام به دیگران، افزایش شوق یادگیری و کار، بالابردن اعتمادبه‌نفس، پرورش حس مسئولیت‌پذیری، تقویت اعتقادات مذهبی، ایجاد رفاقت و دوستی در بین کودکان، توجه به خودمدیریتی و ایجاد شادی و نشاط در بین دانش‌آموزان می‌شود .
با اقبال و بهره‌گیری از فرصت و ظرفیت‌های فوق‌برنامه و برنامه‌ریزی دقيق برای آن می‌توان علاوه بر انتقال معلومات، به مهم‌ترین هدف تربيتی كه همان تغيير در نگرش و رفتار است نایل گردید. تنوع این نوع فعالیت‌ها و فضای صميمی منعطف و پرانگيزه آن از عوامل مؤثر در این تغيير است. از طریق فعالیت‌های متنوع فوق‌برنامه یا فعالیت‌های آموزشی غيررسمی می‌توان نگرش و رفتار دانش‌آموزان را هدایت نمود و طرح و اقدامات متعددی را در این زمينه به مرحله اجرا درآورد.
این فعالیت‌ها می‌توانند گستره وسيعی از امور نظير گردش، بازدید علمی، اجرای نمایشنامه، سفر، ورزش و امثال اینها را در برگيرد. ازآنجاکه آموزش‌های غيررسمی مبنای هرگونه آموزش و یادگيری را بر فعالیت‌های خودجوش و طبيعی یادگيرندگان قرار می‌دهد و محيط غيررسمی، دوستانه و مبتنی بر فعالیت‌های مستقل افراد است، آنها در این نوع آموزش‌ها برای مشاركت در یادگيری، از انگيزه و علاقه بيشتری برخوردار هستند. ازاین‌روی این قبيل آموزش‌ها زمينه مساعدتری را برای تربيت شهروندان ایجاد می‌کنند.
نتایج پژوهش محققان سایر كشورها نيز مؤید مطلوبيت فعالیت‌های فوق‌برنامه است. به‌عنوان نمونه وودز معتقد است كه اگر مسئولان می‌خواهند فعالیت‌های تحصيلی دانش‌آموزان نتیجه‌ای در برداشته باشد، باید از فعالیت‌های فوق‌برنامه نيز استفاده كنند. به‌ویژه اگر فعالیت‌های فوق‌برنامه در محيط خارج از مدرسه باشد، تأثير آن بسيار بيشتر خواهد بود. شوروی تومن و تولی بر تأثیر مثبت فوق‌برنامه بر عملکرد دانش‌آموزان، بلوم فیلد و باربر بر اصلاح خودباوری، چامبرز و اسکریبر بر دستاوردهای آموزشی، بتز و ردکی بر جنبه‌های درمانی فعالیت‌های فوق‌برنامه در نتایج تحقيقات خود تأکید داشته‌اند.
پژوهش‌ها نشان داده است با مشارکت در انجام فعالیت‌های فوق‌برنامه، فوائد بسیاري حاصل می‌گردد. دانش‌آموزانی که در فعالیت‌های فوق‌برنامه مشارکت می‌کنند، داراي سازگاري اجتماعی بیشتری هستند .
بسیاری از تحقیقات رابطه مثبت میان مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه و اعتمادبه‌نفس را نشان می‌دهد.
مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه، موجب افزایش بهداشت روانی در نوجوانان خواهد شد.

فعالیت‌های فوق‌برنامه در تقویت ابعاد جسمی، عاطفی، اجتماعی، علمی، زیبایی‌شناختی و معنوی کودکان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
از دیگر کارکرد های اردو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آشنایی بیشتر شرکت‌کنندگان با مسائل مذهبی و دینی در قالب برنامه‌های متنوع و جذاب؛

پرورش و تقویت حس تعاون؛

ایجاد زمینه همکاری‌های سالم از طریق اجرای مسابقات و سایر فعالیت‌ها؛

 آموزش فنون و مهارت‌های گوناگون برای رشد و شکوفایی استعدادها؛

 برقراری صمیمیت و روابط عاطفی بین مربی و شاگرد؛

 برانگیختن حس صفا و صمیمیت میان اعضا و در نتیجه لذت‌بردن از زندگی اجتماعی؛

 آموزش بهره‌وری مناسب از امکانات؛

 ایجاد زمینه لازم برای خودشناسی؛

 آشنایی با سرزمین‌های دور و نزدیک؛

 یافتن آگاهی از پدیده‌ها به‌وسیله حواس پنج‌گانه؛

 ایجاد زمینه مناسب برای کسب مهارت‌های فنی؛

ایجاد زمینه‌های رعایت و حفظ بهداشت و نظافت؛

ایجاد زمینه‌ای برای برخورد و تحمل عقاید مخالفان.

همچنین اردو به‌عنوان فعالیتی جمعی و بیرون از محیط مدرسه و خانواده کارکردهای قابل‌توجهی دارد که توجه به آن‌ها اهمیت پرداختن به اردوی تربیتی را دوچندان می‌‌کند.

از جمله این کارکردها آن است که دانش آموزان در اردو:

 زندگی مستقل از دیگر اعضای خانواده را تمرین می‌کنند.

همکاری و تعاون با دیگران را به‌طور عملی تجربه می‌کنند و در آن‌ها لذت باهم‌بودن و با هم کارکردن و در جمع به فعالیت پرداختن به‌طور ملموس و گویا تقویت می‌‌شود.

 صداقت و وفاداری نسبت به دیگران را در وجود خود تقویت می‌کنند.

درک بهتری از جهان، که خود جزئی از آن هستند، پیدا می‌کنند.

 توانایی خود را در درک همنوع و روابط متقابل افزایش می‌دهند.

 علاقه‌هایی وسیع‌تر و عمیق‌تر در خود به وجود می‌آورند.

 روحیه اجتماعی‌شدن را در خود ایجاد و تقویت می‌کنند.

چند نوع اردو وجود دارد؟

 یکــی از برنامــه هایــی کــه در زمــان کوتــاه ، بیشــترین اثــر گــذاری تربیتــی را بــر دانــش آمــوزان مــی گــذارد اردو اســت.
قالـب هـای مختلـف اردویـی بـا توجـه بـه نیازهـای مخاطبیـن اثـرات و نقـش هـای خـود را ایفـا مـی کنـد.
در حــال حاضــر متاســفانه بســیاری از مجموعــه هــا از ســیر اردویــی برخــوردار نیســتند و هــر ســال بــا توجــه بــه ســلیقه و تــوان، تعــدادی اردو برگــزار مــی کننــد و محتــوای خاصــی جـز تفریـح و سـرگرمی راهـم در آن دنبـال نمـی کننـد. البتـه مجموعــه هایــی هســتند کــه اردوهــای هدفمنــد برگــزار مــی کننـد امـا ایشـان هـم سـیر منطقـی بـر اسـاس اهـداف دنبـال نمــی کننــد. مجموعــه هــا بــا توجــه بــه نــگاه شــان بــه اردو انواعـی را بـرای آن بیـان نمـوده انـد کـه در ادامـه بـه بخشـی از آنهـا مـی پردازیـم .

تقسیم بندی اردو بر اساس زمان و مکان

در ایــن نــگاه کــه نــگاه قالــب مجموعــه هــای تربیتــی و آموزشــی بــه اردو اســت ، اردو بــه دو بخــش زمانــی و مکانــی تقســیم مــی شــود
 زمانـی : گاهـی اردوهـا را از حیـث تعـداد روزهـای برگزاری آن تقسـیم مـی کردنـد. اردو های یک روزه و چند روزه .
مکانــی : گاهــی اردوهــا را از حیــث مکانــی کــه در آن برگــزار مــی شــود تقســیم مــی کردنــد. اردوهایــی کــه در شـهرهای مقـدس و بـاهـدف زیـارت برگـزار میشـود را زیارتـی ، اردوهایـی کـه جهـت دیـدن اماکـن مختلـف برگـزار مـی شــود را ســیاحتی و اردوهایــی کــه جهــت تخلیــه هیجــان و ایجــاد شــور و نشــاط برگــزار مــی شــود را تفریحــی می گوینــد .
آنچـه در نقـد ایـن تقسـیم بنـدی بـه نظـر مـی آیـد ایـن اسـت کـه نمـی تـوان اردوهـا را بـه صـرف زمـان تقسـیم بنـدی کرد. چــرا کــه همــه ی اردوهــا و همــه ی برنامــه هــا در زمانــی محقـق می شـود و خـارج از آن نیسـت. زمـان نمـی توانـد مـلاک خوبـی بـرای اردو و تقسـیم بنـدی آن ایجـاد نمایـد. تقسـیم بنـدی از جهـت مـکان نیـز کامـل نیسـت . اردوهایـی اتفــاق مــی افتــد کــه مــکان در آن قصــد نشــده و موضــوع خاصــی را دنبــال مــی کنــد.

تقسیم بندی اردو بر اساس هدف

در ایــن نــگاه اردو را بــر اســاس هــدف برگــزاری اردو تقســیم بنــدی کــرده انــد و در تبییــن آن بیــان داشــته انــد : » شـما بـا توجـه بـه هدفـي كـه بـراي اردو در نظـر گرفتـه ايـد مـكان اردو و نـوع تـداركات آن را مشـخص مـي كنيـد. مثـلا شــايد عجيــب و خنــده دار بــه نظــر برســد كــه مــا خانــه اي را بــه عنــوان محــل اردو در نظــر بگيريــم؛ ولــي نمونه هایــی داریــم کــه یــک اردوي شــش روزه آموزشــي در يــك خانــه برگـزار شـده وهمـه شـركت كننـدگان هـم از محـل برگـزاري اردو راضـي بـوده انـد. اگــر بخواهیــم اردوهــا را از نظــر نــوع اهــداف تقســيم بنــدي کنیــم بــه شــرح زیــر مــی تــوان تقســیم کــرد:
الــف. اردوهــاي شناســايي و كشــف 
ب. اردوهــاي جذبـي 
ج. اردوهـاي آموزشـي 
د. اردوهـاي جهـادي 
ه. اردوهــاي ســياحتي- تفريحــي 
و. اردوهــاي زيارتــي 
ز. اردوهــاي تشــكيالتي 
ح. اردوهــاي مأموريتــي یا کاری
البتــه ممكــن اســت اردو تركيبــي از ايــن مــوارد باشــد ماننــد اردوهـاي جذبـي- آموزشـي . البتـه كار كـردن در ايـن اردوهـاي تركيبـي ظرافـت هـاي بيشـتري الزم دارد. اينـك بـه توضيـح مختصـري پيرامـون اهـداف برگـزاري چنـد اردو مـي پردازيـم :

الف. اردوهاي شناسايي و كشف

وقتـي تعـدادي عضـو جديـد وارد مجموعـه اي مـي شـوند در اوليــن مرحلــه بايــد بــراي ســازماندهي بــا توجــه بــه مــاك هـاي مجموعـه گزينـش شـوند تـا حداقـل هـاي ورود را داشـته باشـند. مثـلا كسـي كـه تأثيـر گـذاري منفـي دارد نبايـد جـذب مجموعــه شــود وگرنــه كل تشــكيلات را تحــت تأثيــر قــرار خواهــد داد.
در مرحلـه اول بـا روش هايـي ماننـد بررسـي فـرم هـاي تكميـل شـده عضويـت، برگـزاري كميسـيون توجيهـي، مصاحبـه، مشـورت بـا دوسـتان فـرد و ... بـه شناسـايي فـرد مـي پردازيـم. شناسـايي در اصـل حـدس و گماني اسـت كـهمـا در مـورد خصوصيـات فـرد مـي زنيـم. مثـلا حـدس مي زنيـم فـرد صبـور و بـا پشـتكاري اسـت ولـي بايـد ايـن امـر بـه مـا ثابـت شـود. بنابـر ايـن بـا تـدارك ايـن اردو حـدس خـود را بـه يقيـن تبديـل خواهيـم كـرد. مـاك هايـي ماننـد اهـل كار گروهـي بـودن، اهميـت بـه نمـاز جماعـت، تأثيـر گـذاري مثبت و ... براحتــي در اردوهــاي شناســايي و كشــف قابــل مشــاهده اسـت.
بـراي انجـام ايــن اردوهـا نيازمنـد تيمـي ورزيــده هســتيم تــا تـك تـك رفتارهـاي شـركت كننـدگان را  بطـور نامحسـوس زيـر نظـر بگيرنـد وگرنـه تمـام زحمـات مـا در انجـام ايـن اردو هـدر خواهـد رفـت.

ب. اردوهاي جذبي

در اردوهــاي جذبــي، اولويــت اول اردو برگــزاري برنامــه هــاي جـذاب و مفـرح اسـت زيـرا مـي خواهيـم ثابـت كنيـم خيلـي خـوب و پرنشـاط هسـتيم و مجموعـه اي متنـوع داريـم. بنابـر ايـن برگـزاري مسـابقات ورزشـي متنـوع ماننـد فوتبـال و طناب كشــي و ... و برگــزاري جنــگ هــاي شــادي و داشــتن تيمــي فعــال و پویــا از ضروريــات ايــن اردوهاســت. شــما بايــد بــه طراحـي مسـابقات جديـد بپردازيـد مثـلا چـه اشـكال دارد پـاي بچـه هـا را داخـل كيسـه گونـي نماييـد و مسـابقه دويـدن بـا ايـن حالـت را اجـرا نماييـد و ...

ج. اردوهاي آموزشي

ايــن اردوهــا زمانبنــدي فشــرده اي دارد. در طــول روز مـي تـوان 4 تـا 5 برنامـه آموزشـي را در ليسـت قـرار داد، بنابـر ايـن بايـد اعضـاء نسـبت بـه اهميـت تشـکیلات توجيـه باشـند تـا برنامـه هـا برايشـان شـيرين باشـد زيـرا حـس مـي كننـد كــه در حــال رشــد هســتن . محورهــاي رشــد اعضــاء در 4 محـور مـي باشـد: فكـر و انديشـه، معنويـت و اخـاق، مهـارت و توانايــي، كار تشــكيلاتی .
 همانطــور کــه مــی بینیــد درایــن نــگاه بــا توجــه بــه تقســیم بنـدی اردو بـر اسـاس اهـداف ، ورود خوبـی بـه موضـوع شـده اسـت . بـه تعبیـر بهتـر گام اول بـه خوبـی برداشـته شـده امـا ایـن مسـیر ادامـه دارد کـه بایـد نسـبت بـه آن توجـه بیشـتری می شـد ، چرا کـه اهـداف بسـیاری در تربیـت وجـود دارد کـه در تقسـیم بنـدی اردویـی ایـن نـگاه بـه آن اشـاره نشـده اسـت و سـابقه ای هـم بـرای برگـزاری آن سـراغ نداریـم.غیـر از اینکـه در عمـل معمـولا اردوهـا را در سـه بخـش شناسـایی ، جـذب و آمــوزش خالصــه مــی کننــد و تنــوع زیــادی در آن هــا نمــی بینیــم. چنان کــه فقــط همیــن ســه بخــش تبییــن و تعریــف شــده اســت و از پرداختــن بــه بخــش هــای دیگــر و توضیــح آن خــودداری نمودنــد.
 

 
ویژگی های اردوی تربیتی چیست؟

صرف برگزاری یک اردو و برنامه ریزی برای مکان، زمان، وسیله نقلیه و هماهنگی های لازم برای وعده های غذایی به عنوان یک اردوی تربیتی تلقی نمی شود. هرچند هماهنگی موارد گفته شده و بخش پشتیبانی اردو یکی از مهمترین عوامل برای رسیدن به اردوی تربیتی است اما این موارد نمی توانند ضامن و برگزار کننده یک اردوی تربیتی تمام عیار باشند.

اصل اول: هدف را مشخص کنید.

معلم، مربی و خانواده ها ابتدا باید هدف از برگزاری اردو را در نقشه تربیتی کلان خود مشخص کنند و باید دقیق و تعیینی جایگاه این اردو در نظام جامع تربیتی که برای دانش آموز برنامه ریزی شده است معین شود.
اساتید تربیتی درباره اردو اظهار دارند که : اردو تربیتی یا شروع یک اتفاق است یا پایان اتفاق.
حال با توجه به این تعریف مربیان و معلمان محترم باید جایگاه اردو را در نظام تربیتی و با توجه به نظام مسائل دانش آموزان مشخص کرده و اردوی مد نظر و مورد نیاز را طراحی و برگزار کنند.

اصل دوم: شعار اردو را واضح و شفاف کنید.

برای اهداف اردو تعاریف واضح و شفاف و برنامه های عملی داشته باشید تا بتوانید بهتر در مسیر رسیدن به آنها قدم بردارید.
بهتر است اهداف را به اهداف اصلی و فرعی و یا به کوتاه مدت و یا بلند مدت تقسیم کنید. برنامه هم در راستای رسیدن به آنها ، به اصلی و فرعی و یا کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می شوند. شعار اردو رفتار و یا روحیه ای است که روشن ترین راه برای رسیدن به آن اهداف است.
بعوان مثال ایجاد روحیه معنوی و الهی میتواند از اهداف بلند مدت یا اصلی اردو باشد. تقویت برنامه های عبادی در زندگی اعضا، از اهداف کوتاه مدت بوده و نماز اول وقت و قرائت قرآن... از شعار اردو محسوب می شود.

 اصل سوم : همه اتفاقات در اردو را برای رسیدن به یک هدف برنامه ریزی کنید.

تمام فعالیت ها و برنامه ها باید در راستای رسیدن به اهداف اصلی و فرعی و عملی به شعار اردو باشد، بعنوان مثال بازی های شاد و جمعی، مکان و زمان مناسبی برای ارزیابی تربیتی افراد و آموزش تعاملات اسلامی و روش بسیار مفیدی برای ایجاد و تقویت صمیمیت و دوستی در افراد است.
زمان استراحت در اردو هم فرصت خوبی برای مشاورات فردی و تشخیص میزان وابستگی افراد به یکدیگر است.
از طرفی دیگر فعالیت های اجرایی روحیه مسئولیت پذیری و مدیریت افراد را افزایش داده و زمینه را برای ارزیابی افراد فراهم می کند.

اصل چهارم: از موارد تربیتی و اخلاقی ساده شروع کنید.

در قبل اشاره شد که اهداف اردو می تواند تسهیل در انجام فرائض و رفتار های دینی و تربیتی باشد متربیان باید بدانند تواضع در مقابل دیگران، همیاری و تعاون با دوستان، تحمل سختی ها، نظم در کار های شخصی و فعالیت های عمومی اردو، نماز اول وقت تقید به آداب اسلامی و ... سخت و طاقت فرسا نیست و هر فردی با دقت و مراقبت در رفتار های خود میتواند به راحتی به قوانین به آداب دینی و اخلاقی پایبند باشد.
تقید سرگرو ها به اینگونه رفتار ها در اردو و در مقابل متربیان بسیار تاثیر گذار است. گاهی برای عادی سازی رفتار ها در حلقه  باید سرگروه ها خود را به انجام آنها مقید گردانند. خواندن نماز شب و قرائت منظم قرآن و... از رفتار هایی است که باید در سرگروه مشاهده شود.

اصل پنجم: حتما دانش آموزان را بررسی و ارزیابی کنید.

البته گاهی اردو را با هدف ارزیابی و شناسایی افراد برگذار میکنند. مانند اکثر اردو های جذبی که با این هدف برگذار شده که نتیجه آن در سطح بندی اعضا در حلقه های صالحین موثر است.

حضرت علی (ع) می فرمایند:« وسیله سنجش اخلاق است».

ملاک و ارزیابی افراد در اردو، به نسبت سطح و سن اعضا متفاوت است. بعنوان مثال اردوی جذب با اردو های دیگر در دوران تثبیت و رشد و یا اردو های کودکان با نوجوانان در ملاک شناسایی و ارزیابی متفاوت هستند.

اصل ششم: یک حرکت علمی و انتخاب آگاهانه نسبت به اردو های آینده ایجاد کنید.

اردو می تواند شروع یک برنامه و سیر جدید تربیتی و علمی و یا پایان یک برنامه و نتیجه گیری از آن باشد.
بعنوان مثال در سنین دوم و سوم دبیرستان بحث آینده نگری و برنامه ریزی برای انتخاب مسیر در آینده، بسیار داغ و مهم می تواند باشد. چرا که بعد از یک یا چند سال بعضی از این رفتار به دانشگاه و حوزه علمیه جذب شده و در آنجا به تحصیل و فعالیت مشغول خواهند شد و مسلما افرادی در این مراکز موفق تر خواهند بود که با انگیزه و انتخاب آگاهانه در این مسیر قدم بنهند.
اردو بستر مناسبی برای شروع یک حرکت فکری و عملی اعضا جهت انتخابی آگاهانه در آینده است.
 

جمع بندی ویژگی های اردو تربیتی

با توجه به مباحث مطرح شده در مورد اردو، می توان ادعا کرد که کار تربیتی اثرمند بر دانش آموزان بدون اردو کاری دشوار یا تقریبا غیر ممکن به نظر می رسد، همچنین برگزاری اردو در یک نظام جامع تربیتی صرفا به معنای برنامه ریزی و انتخاب یک مکان و یک زمان خاص برای برای برگزاری اردو نیست بلکه باید با توجه به نظام مسائل نوجوان و هدف های کلان و جزئی یک اردوی ماجرا محور طراحی و اجرا کرد.

در صورتی که تمایل دارید تا با دوره های تربیتی متنوع، اردو های ماجرا محور، پرونده های ویژه تربیتی و همچنین استفاده از ظرفیت مشاوران برجسته تربیتی کشوری بهره مند شوید، فقط کافی ست تا به سایت همیار 28 مراجعه کنید و از دوره ها و مقالات ما بازدید بفرمایید.
خوشحال می شویم تا نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
همیار 28، یاری برای تربیت